Велигденски традиции низ светот

Пишува: Fino.mk

Сакате да знаете како се прославува Велигден низ целиот свет?

Без оглед на деноминацијата, постојат многу традиции од Велигден со корени кои можат да се проследат од нехристијански, па дури и пагански или нерелигиозни прослави. Многу нехристијани избираат да ги почитуваат овие традиции додека суштински ги игнорираат верските аспекти на прославата. Примери на нерелигиозни велигденски традиции ги вклучуваат велигденските јајца и слични игри како тркалање јајца или нивно украсување.

Во источното православно христијанство, велигденските ритуали започнуваат со Великиот пост, кој започнува на чист понеделник, 40 дена пред Велигден, не вклучувајќи ги неделите. Последната недела од Великиот пост се нарекува Цветници, а завршува со Лазарева сабота, ден пред Цветници. Цветници го означува почетокот на Страсната седмица, која завршува на Велигден. Многу цркви го започнуваат празнувањето на Велигден во доцните часови на претходниот ден – Велика сабота во верска служба наречена Велигденско бдение.

И додека некои луѓе можеби го слават на познат начин кој вклучува велигденски традиции како следење на велигденското зајаче или украсување на велигденски јајца, низ светот постојат многу различни начини на кои луѓето го одбележуваат празникот. Многу од овие Велигденски традиции се претопени во религиозните ритуали што христијанските вери ги користат за да го прослават воскресението на Исус како што се Светата недела и Великиот пост. Но постојат велигденски традиции ширум светот кои повеќе се фокусираат на забава.

Се верува дека јајцата ја претставуваат плодноста и раѓањето во одредени пагански традиции кои датираат уште пред христијанството. Украсувањето на јајцата можеби станало дел од прославата на Велигден во знак на религиозното значење на Велигден, т.е. воскресението или повторното раѓање на Исус. Многу луѓе, особено деца, учествуваат и во „ловот“ на велигденските украсени јајца.

Во некои домаќинства, лик познат како Велигденско зајаче им доставува бонбони и чоколадни јајца на децата наутро во недела на Велигден. Овие бонбони често пристигнуваат во велигденска корпа. Точното потекло на традицијата на Велигденското зајаче е непознато, иако некои историчари веруваат дека таа пристигнала во Америка со германски имигранти уште во 17-тиот век. Зајаците во многу култури се познати како ентузијастички потомци, па доаѓањето на младенчињата зајачиња во пролетните ливади е поврзано со раѓањето и обновувањето.

Велигденската храна е претопена во симболика. Велигденската вечера со јагнешко месо има и историски корени, бидејќи јагнето често се користело како жртвено животно во еврејските традиции, а јагнешкото често се служи за време на Пасха. Изразот „Божјето јагне“ понекогаш се однесува на Исус и на жртвената природа на неговата смрт.

Осознавањето на начинот на кој различните религии, региони и заедници го слават Велигден не само што може да ви помогне да разберете повеќе за самиот празник, туку може да ви даде некои нови идеи кои можеби ќе сакате да ги вклучите во вашите семејни прослави.

Христијаните во Ерусалим, градот каде се верува дека Исус бил распнат, во Израел, го слават Велики петок одејќи по истиот пат по кој поминал Исус на денот кога бил прикован на крстот. Имајќи ја предвид неговата болка тој кобен ден, некои од учесниците носат крст со себе во спомен на тој настан. Во неделата на Велигден, многу аџии присуствуваат на црковна служба во Гробот Гарден – област во која се верува дека бил погребан Исус.

Во Ватикан, папата го одбележува Крстниот пат, почнувајќи во Колосеумот на Велики петок. Луѓето кои присуствуваат во поворката држат свеќи и се движат околу амфитеатарот и до ридот Палатин, застанувајќи 14 пати на патот за да ги претстават Станиците на Крстот.

Во Фиренца, Италија, локалното население ја слави велигденската традиција позната како Scoppio del Carro, или „експлозија на количката“ која според Visit Florence датира уште од Првата крстоносна војна. Накитената количка е преполна со огномет, а потоа низ улиците ја носат луѓе во шарени костими од 15-тиот век. Откако количката ќе стигне до Дуомо, надбискупот од Фиренца изнесува запален фитил од внатрешноста на црквата запален за време на велигденската миса, и го пали огнометот од количката. Во Прици пак на Сицилија, „the Abballu de daivuli” е претстава на ѓаволи од локалното население кои носат застрашувачки маски од цинк облечени во црвени наметки. Оние кои се облечени во костими, мачат што повеќе „души“, што навистина значи да ги натераат да платат за пијалак пред попладнето кога Богородица и воскреснатиот Христос го спасуваат денот испраќајќи ги ѓаволите со ангели.

Боењето на велигденските јајца во црвено е традиција во Грција. Оние кои го слават Велигден или како грците го нарекуваат Пасха, преку православната црква се откажуваат од типичната мешавина на бои кога е време за боење јајца, наместо тоа се фокусираат на една единствена нијанса – црвена. Темноцрвените обоени јајца се двојно симболични бидејќи го претставуваат повторното раѓање и крвта на Исус, што го означува триумфалното враќање на Божјиот син. Утрото на Велика Сабота се одржува традиционалното „фрлање тенџере“ на грчкиот остров Крф. Луѓето ги фрлаат тенџериња, тавите и други глинени садови полни со вода од своите прозорци за да се тркалаат низ улиците. Се верува дека овој обичај потекнува од Венецијанците, кои на Нова година ги исфрлале сите свои стари предмети. Други веруваат дека фрлањето на глинените предмети и саксии ја дочекува пролетта, симболизирајќи ги новите посеви што ќе се соберат во новите саксии.

На Велики четврток во средновековниот град Вергес во Шпанија, се изведува традиционалниот „dansa de la mort“ или „танц на смртта“. Сите се облекуваат како скелети додека ги репризираат сцените од Страста. Поворката завршува со застрашувачки скелети кои носат кутии со пепел. Орото „макабра” започнува на полноќ и продолжува до раните утрински часови.

Не заборавајте со себе да понесете вилушка доколку во понеделникот по Велигден случајно се најдете во градот Хо во јужниот дел на Франција. Секоја година, на главниот плоштад во градот се служи џиновски омлет. За овој омлет се користат повеќе од 15.000 јајца и истиот храни до 1.000 луѓе. Легендата вели дека кога Наполеон и неговата војска патувале низ југот на Франција, застанале во еден мал град и јаделе омлет. На Наполеон толку многу му се допаднал омлетот што им наредил на жителите на градот да ги соберат сите јајца и следниот ден да направат џиновски омлет за неговата војска.

Во Полска пак истурањето вода еден врз друг е велигденска традиција наречена Śmigus-dyngus, позната и како „влажен понеделник”. Луѓето се собираат на Велигденскиот понеделник за да се обидат да се натопат меѓусебно со кофи вода, пиштоли за прскање или што било што ќе им дојде при рака. Легендата вели дека девојките кои се натопуваат на влажен понеделник ќе се венчаат во текот на годината.

„Попрскување“ е популарна велигденска традиција во Унгарија, се празнува на Велигденскиот понеделник, познат и како „Патонеделник“. Момчињата разиграно ги посипуваат девојчињата со парфем или парфимирана вода откако ќе добијат дозвола за тоа, а понекогаш дури и бараат бакнеж. Луѓето порано верувале дека водата има ефект на чистење, лекување и поттикнување на плодноста.

Облекувањето како велигденски вештерки е забавна велигденска традиција во која учествуваат малите деца од Финска. Децата носат шарена облека со насликани пеги на образите, обично на Цветници во источна Финска и Велика Сабота во западна Финска. Малите вештерки одат од врата до врата со гранчиња од врба украсени со шарени пердуви и креп хартија. Потоа тие рецитираат римуван благослов наменет да ги избрка злите духови во замена за чоколадно јајце.

Интересна велигденска традиција во Америка е облекувањето на велигденската хауба. Оваа фенси шапка стана популарен додаток на неделната црковна облека поради тоа што претставува посветеност за обновување кога е споена со нова велигденска облека. Овие покривки за глава се поврзуваат со крајот на Великиот пост, кога тие би биле купени веројатно по периодот на штедливо финансирање каде што таквиот луксуз обично не се купувал. Тие се исто така одличен велигденски занает за децата кои сакаат сами да си ја изработат новата празнична капа. Всушност, во екот на нивната популарност во 1990-тите, стоковните куќи често продавле комплети за деца кои потоа се натпреварувале кој ќе има поубава капа.

Додека многу места ширум светот го слават Велигден со преполнување на трпезата со сите вкусови кои се присутни во сезоната, во Етиопија практикуваат период на пост сличен на постот во западната црква. Христијаните во регионот го слават „Фасика“, што е амхарски збор за Велигден и се однесува на временскиот период од 55 дена што води до неделата на Велигден. Во тоа време, сите месни и животински производи се надвор од менито до неделната служба кога Фасика завршува со возбудлива прослава полна со храна, танцување и дружење со семејството. Вечерата на Велигден е всушност поголема работа од божиќната вечера за овие христијани, па затоа поминуваат толку многу време подготвувајќи се за големиот ден.

Во некои места како Јужна Африка, има дополнителен празник кој следи по неделните прослави познати како Велигденски понеделник. Понеделникот по Велигден го доби своето официјално признание во 1990-тите кога владата одлучи да им даде на граѓаните дополнителен слободен ден кој ќе го поминат со своите пријатели и семејството за да имаат време да се опорават од сета забава што ја имале за време на викендот.

Прославувањето на Велигден е викенд доживување за оние кои живеат на британскиот остров Бермуди. според туристичката страница на островот Go to Bermuda, свеченостите започнуваат на Велики петок со Kite Fest. Можете да ги видите луѓето како ги летаат своите змајови на плажата Horseshoe Bay, кои најчесто се изработени во смели и светли бои и геометриски дизајни. Змајовите се претежно хексагонални или октагонални и користат крст во дел од структурата. Според легендата, локалниот учител во неделното училиште ја инспирирал оваа забавна традиција откако лансирале змај што личел на Исус за да им помогне на учениците да ја разберат приказната за Христос. Посетителите на Kite Fest можат исто така да уживаат и во мешавина од бакалар и десерт пред да се упатат кон Велигденските служби кои се одржуваат токму на изгрејсонце на плажите низ островот.

Според Condé Nast Traveler, во пресрет на Светата недела во Антигва во јужна Гватемала, градот ги покрива улиците со шарени теписи како подготовка за својата поворка на Велики петок. Долгите теписи се направени од цвеќиња, обоени струготини, овошје, зеленчук и песок. Секој тепих е покриен со сцени кои се важни за уметниците кои ги прават, почнувајќи од религијата и традициите на Маите до историјата на Гватемала. Некои од овие парчиња можат да се протегаат до половина килметар, а уметниците користат матрици за брзо да ги состават бидејќи имаат само 24 часа да ги создадат своите уметнички дела еден ден пред поворката на Велики петок.

Според National Geographic, зајаците имаат лоша репутација во Австралија, каде што малите слатки животни со витки уши се сметаат повеќе за штетници отколку за домашни миленичиња. Токму поради тоа во 1991 година „Австралија без зајаци” започна кампања за замена на велигденското зајаче со велигденско билби, бандико со уши од зајак. Се чини дека промената малку му помогна на имиџот на зајакот, бидејќи многу компании сега прават чоколадни слатки за Велигден, при што приходите ги донираат за помош на загрозените животни.

Некои традиции во Мексико вклучуваат и огномет, како на пример оние кои се одржуваат на Велика Сабота. Палењето на Јуда се слави со земање џиновски фигури на Јуда и нивно полнење со огномет за да можат да бидат разнесени на локалните плоштади. Некои региони во Мексико претпочитаат повеќе тивки прослави од оние споменатите погоре, како што е тивка поворка низ градот или посета на 12 различни цркви во 12 дена.

Филипините се претежно католичка земја, па логично е нејзините жители да го сфаќаат Велигден многу сериозно. Секоја година на Велики петок, неколку луѓе во Сан Педро Кутуд се приковани на крстови за да го испочитуваат распнувањето на Исус. Иако Католичката црква не ги одобрува овие практики, тоа е годишна традиција која носи илјадници туристи.

Доколку и вие знаете некоја интересна традиција споделете ја во коментар под текстот, заедно да научиме нешто повеќе за овој значаен празник.